Fógraí

Léiríonn Tuarascáil Bhliantúil 2023 na Seirbhíse Cúirteanna, a foilsíodh inniu, bliain ghnóthach eile do na Cúirteanna. Léirítear san fhorbhreathnú ar an obair agus ar na príomhfhorbairtí a gabhadh sa tuarascáil seo gur eagraíocht í Seirbhís Chúirteanna 2023 atá ag síorathrú agus a léiríonn gur ghlac an tSeirbhís agus na Breithiúna le go leor dúshlán agus athruithe nua chomh maith le freastal ar éilimh laethúla chóras na gcúirteanna gnóthacha.

Tuarascáil Bhliantúil 2023
Féach ar an bhFíseán Buaicphointí maidir le Tuarascáil Bhliantúil 2023

Dúirt Cathaoirleach bhord na Seirbhíse Cúirteanna, an Breitheamh Elizabeth Dunne, maidir leis an tuarascáil, “Níl anseo ach léargas ar obair na gcúirteanna in 2023, ina leagtar béim ar an dul chun cinn atá á dhéanamh maidir le déileáil le hoidhreacht na ndúshlán a bhaineann le ré iarphaindéime, agus athrú a spreagadh agus a chur chun feidhme go comhsheasmhach chun seirbhísí cúirte d’úsáideoirí a fheabhsú. Tá laghduithe ar amanna feithimh agus leibhéil níos airde cásanna a tugadh chun críche agus a réitíodh ar fud an chórais ina bhfianaise ar iarrachtaí ollmhóra mo chomhghleacaithe sna breithiúna agus fhoireann na Seirbhíse Cúirteanna. Tá breithiúna breise agus nuachóiriú na gcóras ag déanamh athruithe móra cheana féin do gach duine a bhíonn ag plé leis na Cúirteanna’.  

Dúirt Príomhfheidhmeannach na Seirbhíse Cúirteanna, Angela Denning:  

“Ceapadh 24 bhreitheamh nua in 2023 tar éis fhoilsiú thuarascáil na Meithle um Pleanáil Bhreithiúnach i mí Feabhra 2023.  Soláthraíodh measúnú neamhspleách agus oibiachtúil sa tuarascáil sin ar an ngá atá le líon níos mó breithiúna sa ghearrthéarma agus sa mheántéarma, agus tugadh isteach samhail chun measúnú a dhéanamh ar riachtanais acmhainní breithiúnacha amach anseo, lena n-áirítear tacaíocht ghaolmhar, ar bhonn leanúnach san am amach romhainn. 

Bhí tionchar láithreach ag na breithiúna breise sin, lenar laghdaíodh riaráistí agus amanna feithimh, agus lenar tacaíodh le tionscnaimh amhail an Chúirt Pleanála agus Comhshaoil nua agus an riarachán a bhaineann leis an Acht um Chinnteoireacht Chuidithe (Cumas), 2015, ar cuireadh tús leis in 2023. 

Is infheistíocht leanúnach i gcóras cúirteanna feabhsaithe d’Éirinn é cur chun feidhme thuarascáil an JPWG, mar aon leis na hathruithe ar an dul chun cinn faoi Chlár Nuachóirithe na Seirbhíse Cúirteanna agus réimsí eile athchóirithe”.

Chuir Helen McEntee TD, an tAire Dlí agus Cirt, fáilte roimh an Tuarascáil, agus dúirt sí: , 

“Leanann an tSeirbhís Chúirteanna d’athrú dearfach a chur chun cinn tríd an nuálaíocht dhigiteach. Is cúis áthais dom an oiread sin samplaí a fheiceáil den chaoi a bhfuil sé sin ag cur feabhas ar eispéireas daoine maidir le dul i dteagmháil leis an gcóras cúirteanna agus freastal ar an gcúirt. 

“Táim tiomanta de chinntiú go mbeidh acmhainní ag na cúirteanna chun an ceartas a riar go héifeachtach agus go héifeachtúil dár saoránaigh".

"In 2023, ceapadh 24 bhreitheamh bhreise, céim stairiúil inti féin, tar éis don Rialtas na moltaí ón Meitheal um Pleanáil Bhreithiúnach a fhormheas. Tá moladh eile ann go mbeadh 20 breitheamh breise faoi réir measúnú ar thionchar an chéad tráinse ar ghnó cúirte.”

Tá obair ar bun faoi láthair chun measúnú a dhéanamh ar thionchar na mbreithiúna méadaithe. Áiríodh leis sin feabhsuithe ar éifeachtúlacht agus éifeachtacht a ghabháil maidir le líon na gcásanna, déimeagrafaic athraitheacha, dálaí eacnamaíocha, agus tionchar na reachtaíochta nua chomh maith le feabhsuithe ó bhearta nuachóirithe.

Dúirt an tAire McEntee freisin:

“Gabhaim buíochas leis an tSeirbhís Chúirteanna as an obair chrua agus an dúthracht a rinne sí chun cead pleanála a fháil i mbliana do Choimpléasc na gCúirteanna Teaghlaigh i mBaile Átha Cliath ag Lána Hammond, ar tionscadal tábhachtach é i mo Straitéis Ceartais Teaghlaigh agus a bheidh ina dheis chinniúnach dóibh siúd atá ag dul i ngleic leis an gcóras ceartais teaghlaigh in Éirinn.

“Táim ag tnúth le leanúint de bheith ag obair leis an tSeirbhís Chúirteanna chun rochtain ar cheartas a éascú dár saoránaigh agus dár dteaghlaigh ar bhealach cothrom, níos éifeachtúla agus níos atruaiche.”

 

Uimhreacha Cásanna Coiriúla – cásanna a dhiúscairt agus a réiteach ar bhealach níos fearr ar fud an chórais

Cuireadh 367,000 cás nua coiriúil faoi bhráid na gCúirteanna anuraidh agus tugadh 338,000 cás chun críche.

Tháinig méadú 10% ar líon na gcásanna a tugadh chun críche sa Phríomh-Chúirt Choiriúil agus méadú 5% sa Chúirt Chuarda ar chórais fheabhsaithe bainistithe cásanna agus ar chuir chuige fheabhsaithe.  Léiríonn an tréchur méadaithe sin an dul chun cinn breise a rinneadh maidir le hamanna feithimh a bhí tagtha chun cinn le linn bhlianta na paindéime a mhaolú.

Laghdaíodh líon na gcionta coireachta níos tromchúisí ó 21,024 chion in 2022 go 19,569 gcion in 2023. Chuir na cúirteanna bailchríoch ar chásanna a bhain le 26,486 chion thromchúiseacha anuraidh – méadú ó 24,242 an bhliain roimhe sin – rud a léiríonn nach amháin gur thit líon na gcionta tromchúiseacha nua bliain i ndiaidh bliana – ach thug na cúirteanna cásanna níos tromchúisí chun críche agus réitigh siad iad i rith na bliana.

Ar an gcaoi chéanna, ar leibhéal na Cúirte Dúiche – d’ainneoin laghdú beag ar choireacht nach raibh chomh tromchúiseach céanna ag teacht isteach, rinne an chúirt 338,392 chás a dhiúscairt anuraidh – méadú ó 308,315 chás in 2022. 

Lean an Phríomh-Chúirt Choiriúil de dhul chun cinn a dhéanamh maidir le déileáil le líon na gcásanna a bhí idir lámha.  Ag an mbuaic in 2022, bhí an méid sin 76% níos airde ná mar a bhí in 2019.  D’ainneoin an dul chun cinn a rinneadh anuraidh, tá líon na gcásanna atá idir lámha fós 61% níos airde ná mar a bhí in 2019.  Tháinig méadú 56% ar chásanna nua in 2023 i gcomparáid le 2019.   Tá méadú 73% tagtha ar rátaí diúscartha ó 2019. Sin méadú trí cheathrú ar líon na gcásanna ar déileáladh leo i gcomparáid le cúig bliana ó shin.  Bhí sé seo i bpáirt mar gheall ar úsáid áiseanna cúirte nua-aimseartha lasmuigh de Bhaile Átha Cliath. Anuraidh, shuigh an Phríomh-Chúirt Choiriúil i bPort Láirge, i Luimneach, i gCill Chainnigh, i Loch Garman, sa Longfort, i Sligeach, i gCaisleán an Bharraigh, i gCora Droma Rúisc, sa Mhuileann gCearr, sa Tulach Mhór, i Muineachán agus i gCorcaigh.

 

Pianbhreitheanna i gCásanna Éignithe

Tugadh 539 pianbhreith ar Éigniú (lena n-áirítear iarracht éignithe) anuraidh sa Phríomh-Chúirt Choiriúil tar éis trialacha ina raibh 741 cion agus 101 cosantóir.  Bhí pianbhreitheanna i gceist ó phianbhreitheanna saoil i 42 chás; níos mó ná deich mbliana i 290 cás; idir 5 bliana agus 10 mbliana i 135 chás; dhá bhliain go cúig bliana i 34 chás; agus suas le dhá bhliain i 38 cás.

• Tá 62% de na 539 bpianbhreith a gearradh as éigniú (lena n-áirítear iarracht ar éigniú) idir deich mbliana agus príosúnacht saoil.

 

An Chúirt Choiriúil Chuarda:

Sa Chúirt Choiriúil Chuarda, bhain an figiúr do chásanna a bhí fós le tabhairt chun críche buaicphointe amach in 2021, agus tháinig méadú 37% air sin i gcomparáid le 2019.  Rinneadh dul chun cinn sa réimse sin in 2023, a raibh an figiúr síos go 22% os cionn 2019, ach a laghdaíodh 10% ó bhuaic an réimse sin in 2021.

1. D'eisigh an Chúirt Chuarda 14,002 pianbhreith le haghaidh coireachta níos tromchúisí anuraidh: áiríodh leis seo 3,660 pianbhreith príosúnachta, 2,051 pianbhreith príosúnachta ar fionraí, 653 ordú promhaidh, 191 ordú seirbhíse pobail, 3,750 banna chun an tsíocháin a choinneáil.
2. Sheol an Chúirt Dúiche 16,875 cion níos tromchúisí chuig an gCúirt Chuarda anuraidh, ina raibh 6,271 cosantóir páirteach. As na cásanna ar réitíodh iad ag an gCúirt Chuarda fuair 13,229 cion pléadáil chiontach, ciontaíodh 758 duine tar éis trialach le 510 éigiontú (chomh maith le torthaí eile).

 

An Chúirt Dúiche - Cásanna Nua Faighte

1. Bhí drugaí ina gcúis le 29,809 gcás nua os comhair na Cúirte Dúiche anuraidh, síos ó 30,045 in 2022, agus os cionn cúig bliana síos ó 33,242 in 2019;
2. Bhí 33,849 cás nua bhain le gadaíocht / calaois agus robáil anuraidh, laghdú ó 37,500 in 2019; laghdú 10%.
3. 43,750 cás nua a bhí san iomlán i gcásanna oird phoiblí agus ionsaithe anuraidh, laghdú ó 47,990 in 2022. Léiríonn sé seo laghdú 9% bliain i ndiaidh bliana.
4. Bhain 170,839 gcás nua le cionta um Thrácht ar Bhóithre in 2023. Tá sé seo síos ó 181,969 cionta um thrácht ar bhóithre anuraidh, agus os cionn cúig bliana síos ó 226,000 in 2019; - Laghdú 25% thar thréimhse cúig bliana.
5. Fuair an Chúirt Dúiche 3,211 cion gnéasach nua anuraidh - síos ó 3,600 in 2019; laghdú 11%. 

 

Cásanna Sibhialta

Tháinig méadú ar chásanna sibhialta nua ar fud na gcúirteanna go beagnach 180,000 anuraidh suas ó 170,000 in 2022, agus 140,365 in 2021.  Chríochnaigh na cúirteanna 143,644 cás sibhialta anuraidh, méadú ó 137,000 in 2022.

Bhí 17,346 chás nua san Ard-Chúirt le linn 2023 – méadú beagnach 8% ar fhigiúirí 2022.  

I mí Dheireadh Fómhair 2023, seoladh córas nua TF bainistithe cásanna san Ard-Chúirt lena gcuirfear feabhas radacach ar an tseirbhís a sholáthraítear d’úsáideoirí, agus lena gcuirfear feabhas ar cháilíocht na sonraí cúirte.

 

Bhain 13,434 cás nua le Díobhálacha Pearsanta anuraidh; a raibh 4,538 díobh san Ard-Chúirt, 7,500 díobh sa Chúirt Chuarda, agus 1,401 díobh sa Chúirt Dúiche. 12,459 san iomlán a bhí san fhigiúr in 2022 – ach thit sé sin ó 21,981 in 2019. In 2023 bhí 39% níos lú cásanna nua maidir le Díobháil Phearsanta ann ná mar a bhí in 2019.

• Bronnadh 1,610 íocaíocht i gcásanna PI anuraidh anuas ó 2,003 in 2021.  

Bhronn an Ard-Chúirt €256,515,241 in íocaíochtaí anuraidh as díobháil phearsanta – beagnach mar an gcéanna le 2022. Ba é €20,500,000 an íocaíocht ab airde san Ard-Chúirt – agus ba é €1,279 an íocaíocht ab ísle. (Ba ionann cásanna faillí leighis agus €167,162,945 den mhéid iomlán)

Ar leibhéal Cuarda ba é €16,700,875 an meáníocaíocht a bronnadh ar gach cás – thar 871 chás: ba é €76,841 an íocaíocht ab airde agus ba é €1,000 an íocaíocht ab ísle. Dheonaigh an Chúirt Dúiche €2,158,170 i gcásanna díobhála pearsanta.

Mhéadaigh cásanna éileamh beag sa Chúirt Dúiche go 2,527 cás anuraidh suas ó 2,159 in 2022. Réitíodh 444 chás sa chúirt – agus an nós imeachta um Éilimh Bheaga lasmuigh den chúirt ag réiteach 1,759 gcás.

 

Nithe eile a bhaineann leis an Ard-Chúirt:

1. Bhí méadú mór ar líon na n-urghairí a lorgaíodh ar liosta Seansaireachta na hArd-Chúirte suas go dtí 326 ó 188 an bhliain roimhe sin. Is é seo an líon is airde a bhí ann le fada agus rinne 314 iarratas air in 2018.
2. Mhéadaigh cásanna sealbhaithe maidir le maoin go 1,091 anuraidh ó 898 in 2022. Dheonaigh an Chúirt Chuarda 212 ordú sealbhaithe anuraidh – cosúil leis an mbliain roimhe sin.
3. Tháinig laghdú mór ar líon na gcásanna inar sáraíodh conarthaí anuraidh, síos go dtí 336 ó 1,458 an bhliain roimhe sin. (An bhliain roimhe sin bhí fadhb shonrach tionscail a ba chúis leis an méadú).
4. Mhéadaigh aisghabháil cásanna fiachais go 20,492 chás anuraidh – méadú ó 17,291 chás in 2022.
5. Tháinig méadú ar achainíocha féimheachta a rinne creidiúnaithe chuig an Ard-Chúirt go 78 anuraidh – suas ó 17 in 2022. Laghdaigh líon na ndaoine a rinne achainí féimheachta iad féin go 78 anuraidh ó 92 an bhliain roimhe sin.
6. Rinneadh 779 gcás athbhreithnithe bhreithiúnaigh tearmainn a thaisceadh leis an Ard-Chúirt anuraidh – breis agus dúbailt ar na 336 chás in 2022. Is ionann sin agus méadú 132%. Réitigh an Ard-Chúirt 406 cás suas ó 349 cás an bhliain roimhe sin.

Bhí suas le 108 gcás a bhaineann le Bonneagar Straitéiseach in 2023, ó 85 chás in 2023 – agus réitigh an chúirt 129 gcás i gcomparáid le 89 gcás an bhliain roimhe sin.  (tá cásanna a bhaineann le Bonneagar Straitéiseach á n-éisteacht anois mar chuid den liosta Pleanála agus Comhshaoil, a seoladh i mí na Nollag 2023)

 

Dlí Teaghlaigh

B'ionann líon na gcásanna colscartha a cuireadh i bhfeidhm don bhliain seo caite agus 5,218 laghdú ó 5,551 an bhliain roimhe sin. Dheonaigh na cúirteanna 4,850 colscaradh anuraidh.

Foréigean Baile: Fuair an Chúirt Dúiche 25,570 iarratas ar chosaintí faoin reachtaíocht um Fhoréigean Baile anuraidh. Bhí sé seo suas ó 23,356 an bhliain roimhe sin. Agus méadú ó 20,501 in 2019. Thar níos mó ná cúig bliana is ionann sin agus méadú 25%.

Deonaíodh orduithe sábháilteachta 2,975 san iomlán anuraidh ó 9,913 iarratas. In 2016, deonaíodh 3,316 ordú sábháilteachta ó 6,069 iarratas.

Tháinig méadú ar iarratais ar Mhaoirseacht agus Orduithe Cúraim maidir le Leanaí in 2023 go 17,583 suas ó 14,985 an bhliain roimhe sin. (Cuimsíonn na figiúirí seo iarratais agus orduithe iolracha i gcásanna agus ní líon na leanaí nó na gcásanna).

 

Cúirteanna Achomhairc:

Tháinig méadú 10% ar líon na n-iarratas ar chead achomhairc a comhdaíodh sa Chúirt Uachtarach in 2023, i gcomparáid le 2022, chomh maith le méadú 9% ar líon na n-iarratas a cinneadh. 

Is iondúil go mbíonn fanacht ar éisteacht laistigh de 20 seachtain ón tráth ar féidir leis an gcúirt an t-achomharc a chinneadh. 

Níl aon riaráiste ná moill ag an gCúirt seachas a mhéid a bhíonn am ag teastáil ó pháirtithe chun na céimeanna nós imeachta is gá a chomhlíonadh.

Rinne an Chúirt Achomhairc 325 achomharc nua ar chásanna sibhialta anuraidh agus dhéileáil sí le 368 achomharc.  Bhí 308 achomharc coiriúil nua aige agus réitigh sé 304.